#1171 - Zeszyty Komiksowe #14: Michał "Śledziu" Śledziński

Nie zdarzyło się chyba nigdy w historii, aby na jednym konwencie ukazały się, aż dwie publikacje poświęcone jednemu twórcy, nie będące jednak jego własnymi produkcjami. Na 23. Międzynarodowym Festiwalu Komiksu i Gier ekipie ATY udało się przywieźć do Łodzi absolutnie genialny „Szkicownik” poświęcony Michałowi Śledzińskiemu, a Centrala wydała czternasty numer „Zeszytów Komiksowych” poświęcony temu samemu komiksiarzowi.

Śledziu komiksowym klasykiem jest – ta opinia coraz bardziej się upowszechnia i coraz bardziej naturalnym staje się wymienianie autora „Na szybko spisane”, „Osiedla Swoboda” i „Wartości rodzinnych” w jednym rzędzie z Rosińskim, Polchem czy Baranowskim. Mnie to jeszcze trochę razi, ale z zupełnie innych powodów, niż te, na której powołuje się Krzysztof Skrzypczyk zabraniając Śledzińskiemu wstępu na komiksowy Parnas. Bliżej mi do zajętego we wstępie do „ZK” stanowiska Traczyka i Błażejczyka – „nazwisko Śledziński nie jest jeszcze dla komiksu istotne jak Christa albo Chmielewski – ale wszystko wskazuje na to, że za czterdzieści lat tak właśnie będzie”. Po prostu – dorobek Śledzia jest jeszcze ciut za ubogi (w porównaniu do klasyków „starej daty”). Niech ciska komiksy, a ordery same przyjdą. Ale cała ta sytuacja przypomina mi losy innego współczesnego komiksiarza, który miał dołączyć do panteonu…

Całkiem niedawno famy „klasyka nowego pokolenia” doczekał się Krzysztof Gawronkiewicz. Artysta po wydaniu tak znakomitych komiksów, jak „Miasteczko Mikropolis”, „Przebiegłe dochodzenie Ottona i Watsona” czy „Achtung Zelig!” miał komiksową Polskę u stóp. Już liczono w poczet największych, już brązowiono jego pomnik, a popularny „Gawron” po prostu artystycznie zamilkł. Ostatnia jego publikacja ukazała się w 2010 i był to „1940 Katyń. Zbrodnia na nieludzkiej ziemi”. Trudno nazwać ten projekt inaczej, niż fuchą. Zleceniem, które realizuje się pomiędzy „swoimi” projektami. A te były przecież wielkie i ambitne – „Terra Incognita” z Dennisem Wojdą, „Antyromantyzm” z Grzegorzem Januszem, „Zdrada” z Tobiaszem Piątkowskim i Przemysławem Truścińskiem. Cóż z nich pozostało – niespełnione zapowiedzi, wspomnienie dawnej wielkości? Trudno Gawronkiewicza pozbawiać zasług, ale nie mogę oprzeć się wrażeniu, że na tą chwilę jego kariera z perspektywy czasu może być traktowana jako nieudana.

Nie chciałbym, żeby Śledziu stanął niejako w połowie drogi. Żeby sukces uderzył mu do głowy. Ostatni, pełnometrażowy (nie będący szortem), nowy komiks jego autorstwa ukazał się stosunkowo dawno, bo w czerwcu 2010 – były to „Wartości rodzinne” #4. Wszystko wskazuje na to, że w najbliższych latach bibliografia Śledzia zostanie wzbogacona o kilka pozycji. Prace nad finałowym aktem „Na szybko spisane” posuwają się do przodu, w produkcji są cyfrowe „The Strange Years” i „Czerwony Pingwin musi umrzeć”, a na horyzoncie majaczy „Parish”. Jest dobrze. Jeśli większa część z tych projektów zostanie zrealizowania to z czystym sumieniem będę mógł mówić o Śledziu per klasyk. Mam szczerą nadzieję, że tak właśnie się stanie.

Zresztą, warto jeszcze na innej płaszczyźnie porównać Gawrona ze Śledziem. Obaj byli bohaterami monograficznych wydań „Zeszytów Komiksowych” i na tym przykładzie doskonale widać, jaką ewolucję przeszedł magazyn wydawany obecnie przez poznańską oficynę Centrala (i tamtejszą bibliotekę uniwersytecką). Z periodyku z wyraźnie zinowym rodowodem z krytycznymi ambicjami rozwinął się w „magazyn o komiksach” z prawdziwego zdarzenia. Z szatą graficzną na profesjonalnym poziomie (do której wciąż nie mogę się przekonać), o odpowiedniej grubości, wspomagany ze środków ministerialnych (czyli – to musi być poważna publikacja!). Oczywiście, w porównaniu z pismami literackimi o podobny profilu „Zeszytom” nie staje jeszcze uczoności, ale trudno czynić z takiej refleksji zarzut – po prostu środowisko komiksowe nie wykształciło jeszcze kadry zdolnej konkurować pod tym względem ze swoimi kolegami, którzy parają się literaturą.

Zresztą, wydaje mi się, że akurat w przypadku Śledzia teksty unaukowione znajdują się w mniejszości, a przeważają rzeczy pozbawione bibliografii ciągnących się przez kilkanaście linijek, a nawet twory całkiem autorskie i zupełnie osobiste. Wśród nich moim absolutnym faworytem jest gawęda Bartosza Sztybora zatytułowana „Studio Studnia”, dzięki której mogłem zobaczyć Śledzia z zupełnie innej perspektywy. Nie jak twórcę, ale jako człowieka. Można dyskutować o jego wartości poznawczej, ale nie mam wątpliwości, że to kawał dobrej literatury. Bardzo ciekawy przegląd wczesnych komiksów growych przygotował Maciej Jasiński, a na swoim (dobrym) poziomie pisze Dominika Węcławek, drążąc dalej temat elektronicznej rozrywki. Ciepłe słowa należy się również tym, którzy wzięli na warsztat „Na szybko spisane” – Arturowi Wabikowi (fajny, osobisty tekst) i Radosławowi Swółłowi (dla którego „Nss” stanowi przyczynek do szerszej refleksji nad mechanizmami pamięci). Z tym tematem dość słabo poradził sobie Bartłomiej Janicki, który zadowolił się dość powierzchownymi rozpoznaniami

Wśród tekstów naukowych najlepiej prezentuje się opracowanie „Wartości rodzinnych” pióra Aleksandry Duralskiej, w które bardzo sprawnie skorzystano z myśli Jeana Baudrillarda. Co innego tekst Tomasza Bazylewicza i Przemysława Jankowskiego, który cierpi na kompleks nadmiernego unaukowienia i stanowi prawdziwy koszmar dla czytelnika. Bartłomiej Oleszek zdecydowała się na czczą wyliczankę recenzji śledziowych komiksów, a Witold Tkaczyk udowodnił, że twórczości bohatera czternastego numerów „ZK” zupełnie nie czuje (ci, którzy widzieli, prowadzone przez niego spotkanie w Łodzi doskonale wiedzą, o czym mówię). O krótkich notkach Daniela Gizickiego i Łukasza J. Chmielewskiego trudno coś dobrego powiedzieć, a tym bardziej o elaboracie Tomasza Marciniaka. Ale czegóż chcieć od krytyka (uniwersyteckiego!), który (w innym tekście tego numeru „ZK”) pisze o „Wilq”, że to „źle narysowana historia, nie grzesząca komplikacją treści i fabuły…”.

Znamienne jest to, że wszystkie teksty skupiają się na jakimś aspekcie pracy Śledzia, na wycinku jego twórczości. Nikt nie poważył się na uogólniającą syntezę, na artykuł przekrojowy, ale nie ograniczający się tylko do powierzchownego spojrzenia. Z jednej strony – taka postawa wydaje mi się dość charakterystyczna dla współczesnej humanistyki. Z drugiej zaś – trudno spodziewać się, aby ktoś podjął się takiego zadania, skoro Śledziowi zostało jeszcze wiele lat owocnej, komiksowej pracy. We wstępie redaktorzy naczelnie mają nadzieję wrócić do tego tematu za jakiś czas. I oby to zrobili, bo numer o Śledziu jest jednym z najlepszych „Zeszytów Komiksowych”, jakie czytałem.