#104 - Retro 2007

10) „ Sandman #17: Przebudzenie” (Neil Gaiman, Michael Zulli, Jon J. Muth i Charles Vess, Egmont, USA)

Dzięki, między innymi, „Sandmanowi” w komiksie dostrzeżono coś więcej, niż tylko tandetną rozrywkę. Taki sąd o wiele łatwiej zrozumieć po lekturze „Przebudzenia”, ostatniego, oryginalnie dziesiątego tomu, autorskiej serii Neila Gaimana. Ciągnące się przez niemal dekadę dzieło, które miało swoje lepsze i gorsze okresy, zostało okraszone naprawdę znakomitym zakończeniem. Na kartach „Przebudzenia” poznajemy ostateczny los Morfeusza, jego rodziny, bliskich i przyjaciół. Patrząc z perspektywy ostatniego tomu „Sandmana” nie sposób nie docenić maestrii Gaimana w rozwikłaniu wszystkich wątków w finale. A ci, którym zawadzało oprawą wizualną w poprzednich tomach serii, tym razem powinni być zadowolenia, bo za grafikę odpowiadają tacy rysownicy jak Muth czy Vess.

9) „Blacksad #3: Czerwona dusza” (Juan Diaz Canales i Juanjo Guarnido, Egmont, EU)

Im dalej „Blacksad” odchodzi od typowych noirowych schematów, tym lepszym komiksem się staje. Trzeci tom serii autorstwa hiszpańskiego duetu Juan Diaz Canales - Juanjo Guarnido na dobrą sprawę ma niewiele wspólnego z całym tym kryminalnym szafarzem, na którym był oparty pierwszy tom serii, „Pośród Cieni”. Wraz z „Czerwoną Duszą” przeniosiemy się do zimnowojennej Ameryki lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, ogarniętej polowaniem na czarownice, w której rodzi się ruch kontrkulturowy skierowany w polityczny i obyczajowy establishment. Trzeba przyznać, że Blacksadowi przyszło żyć w bardzo ciekawych czasach, a autorzy wzorowo odrobili swoją pracę z historii, w którą zgrabnie uwikłali fabułę. W towarzystwie pierwszych beatników, republikańskich inkwizytorów i hitlerowskich naukowców nasz koci detektyw ma oczywiście sprawę do rozwikłania, kobietę do oczarowania i tajemnicę z przeszłości do poznania. I o ile „Blacksad” z tomu na to coraz bardziej się zmienia, to oprawa graficzna pozostaje niezmienna – Guarnido wciąż jest znakomity.

8) „Umowa z Bogiem: Trylogia” (Will Eisner, Egmont, USA)

Jak mało który komiks, dzieło Willa Eisnera możemy spokojnie określić mianem klasyka. „Umowa z Bogiem” dla narracji obrazowej stała się kamieniem milowym, a dla nowoczesnej „graphic novel” – kamieniem węgielnym. Jasne, że przez te trzydzieści lat komiks trochę się zestarzał, brakuje tu pogłębienia postaci pod względem psychologicznym, również wizualnie odstaje od najnowszych trendów. Pomimo tego opowieść o pewnej czynszowej kamienicy na Bronxie czyta się wciąż świetnie i komiks nadal robi wielkie wrażenie. Eisner potrafi znakomicie uchwycić ducha swojej epoki i miejsca, w który mieszkał, umie doskonale nakreślić tło społeczno-obyczajowe, a dla wielu współczesnych autorów „Umowę z Bogiem” można stawiać za wzór opowiadania obrazem.

7) „Corto Maltese: Etiopki” (Hugo Pratt, Post, USA)

Do czasu lektury „Etiopek” pozostawałem komiksowym profanem, zupełnie niewrażliwym na magię „Corto Maltese”. „Ballada o Słonym Morzu” i „Na Syberii” zupełnie do mnie nie trafiły, długometrażowe opowieści o dzielnym marynarzu strasznie mnie zmęczyły. Przytłoczony fabułą i faktografią jakoś nie mogłem przez nie przebrnąć. W „Etiopkach” Hugo Pratt rozbił wizytę Corto na Czarnym Lądzie na kilka mniejszych opowieści i wybór takiej właśnie fabularnej formy okazał się, przynajmniej dla mnie, strzałem w dziesiątkę. Komiks pochłonąłem jednym tchem, urzeczony realizmem, niebanalnym humorem i cichym pogłosem Szekpsira. Bohaterowie z kart „Etiopek”, mimo, że brak wśród nich uwielbianego Rasputina, to esencja szekspiryzmu, które przejawia się w zamiłowaniu do przemocy, rozchwianiu emocjonalnym i przywiązaniu do zemsty. Pratt pokazuje tę stronę człowieczeństwa, o której często nie pamiętamy, albo pamiętać nie chcemy.

6) „Biały Lama” (Alejandro Jodorowsky i Georges Bess, Egmont, EU)

Otwierający „Plansze Europy”, twardookładkową kolekcję klasycznych pozycji Starego Kontynentu, „Biały Lama” to chyba jedyny komiks Jodorowskiego, który jest naprawdę wart grubych pieniędzy, które każe sobie płacić za swoje ekskluzywne wydania Egmont. Zapomnijcie o paloebzdurach, dajcie sobie spokój z „Bouncerem”, odpuście nawet „Incala” – „Biały Lama” to Jodo w najlepszym wydaniu. Bo kto nadawałby się lepiej do opowiedzenia poruszającej i pełna magii historii o duchowej potędze człowieka, religii i mistycyzmie, niż szalony Chilijczyk, który tym razem ogranicza swoje dziwactwa do minimum. A wszystko to utrzymane w przepięknej oprawie graficznej – do pracy Georgesa Bessa najcelniej pasuje chyba termin „realizm magiczny”.


5) „Wszystko źle” (Janek Koza, Kultura Gniewu, PL)

Janek Koza dysponuje rzadką wśród komiksiarzy umiejętnością wchodzenia w dialog ze swoim czytelnikiem, grania z nim, podpuszczania go i nabierania. Drugi album jego komiksowych miniaturek nie odbiega poziomem od swojego poprzednika. Koza na kartach „Wszystko źle” z wyrafinowanym okrucieństwem obnaża ludzkie małostkowości i przywary, bardzo celnie portretując człowieka współczesnego. Skrajnie prymitywnego, głupiego i całkowicie pozbawionego jakichkolwiek wyższych aspiracji. I będziemy się z nich śmiać do momentu, kiedy w tej galerii tragikomicznych postaci nie zaczniemy odnajdywać samych siebie, dopóki nie zaczniemy się odbijać na tych pokrzywionych i zdeformowanych rysunkach, jak w krzywym, zwierciadle.


4) „Persepolis: Historia powrotu” (Marjane Satrapi, Post, EU)

W „Historii powrotu” Marji opuszcza Iran i rusza do szkoły w Austrii. Tam zderza się z „zachodnią” kulturą w jej europejskim wydaniu, co będzie dla niej doświadczeniem nie mniej trudnym i bolesnym, jak dzieciństwo w kraju ogarniętym permanentnym konfliktem. Drugi tom „Persepolis” jest opowieścią o dojrzewaniu, ale różną od tych, do których przywykłem. Wchodzenie w dorosłość Marji to nie ckliwa historia pierwszych miłostek, odkrywania siebie – to gorzkie doświadczenie, pełne rozczarowań i porażek, łez i cierpienia. Mnie osobiście „Historia powrotu” chyba bardziej wzięła niż „Historia dzieciństwa”.


3) „Pan Blaki - filozoficzna powieść graficzna” (Karol Konwerski i Mateusz Skutnik, Znak, PL)

Kontynuacja znakomitego „Blakiego”. Tym razem Konwerski i Skutnik biorą na warsztat „Mini wykłady o maxi-sprawach” Leszka Kołakowskiego i adaptują przemyślenia najbardziej znanego z polskich filozofów. Autorzy świetnie poradzili sobie z „syndromem drugiej części” przenosząc środek ciężkości z osobistych przemyśleń, w świat uniwersalnych wartości. Jest tu jakby mniej tego Blakiego znanego z pierwszej części, a więcej Blakiego myśliciela, którego bardziej zajmuje świat zewnętrzny, niż ona sam. „Pan Blaki” to jeden z rzadkich przykładów udanej adaptacji, w której myśl pierwowzoru została świetnie uchwycona i rozwinięta.

2) „Black Hole” (Charles Burns, Kultura Gniewu, USA)

Gdyby Craig Thompson nie wychował się na jakimś głębokim zadupiu USA, tylko w jakimś bardziej cywilizowanym miejscu, i narysowałby komiks o dojrzewaniu, pierwszych miłościach i seksualnych inicjacjach, to zamiast sentymentalnych „Blankets” pewnie dostalibyśmy coś na kształt kompletnie pochrzanionej „Czarnej Dziury”. Gorzkiej, dołującej i utrzymanej w konwencji horroru opowieści. Opus magnum Charlesa Burnsa, komiks będący metaforycznym obrazem pokolenia młodzieży lat siedemdziesiątych. To już nie kolorowa psychodelia wolnej miłości i dzieci kwiatów, to czarno-biała wizja świata pełnego grozy AIDS, w którym przyszło żyć młodym, żądnym życia i miłości, ludziom.

1) „Na szybko spisane 1980 – 1990 (Michał Śledziński czyli Śledziu, Kultura Gniewu, PL)

Gdyby odrzeć „Na Szybko Spisane” z całej sentymentalnej otoczki, gdyby komiks nie był powrotem do krainy dzieciństwa, zostałby komiks perfekcyjny formalnie. Ze znakomitym wyczuciem komiksowego języka i dogłębnym zrozumieniem ikoniczności i sekwencyjności sztuki obrazkowej. Pierwszym tomem planowanej trylogii Śledziu osiągnął komiksowy international level i bez zająknięcia wymieniam go obok najważniejszych twórców współczesnego, polskiego komiksu, Krzysztofa Gawronkiewicza czy Janka Kozy. To już nie ten Śledziu, znany z nieudanej reaktywacji „Żbika” czy kiepskich zeszytówek z „Osiedla Swoboda”. To twórca komiksowy pełną gębą, świadomy swoich możliwości, o określonym i dojrzałym stylu, którego prace możemy bez wstydu zawieść do Angouleme albo San Diego. A samo „NSS” to dzieła naprawdę znakomite.

Tuż poza dychą – Karuzela Głupców (Jason Lutes, Timof i cisi wspólnicy, USA). Na mojej liście nie zmieścił się znakomity kameralny dramat o ludziach, w którym smutek miesza się z radością, łzy ze śmiechem. Jason Lutes z wielkim komiksowym kunsztem opowiada historię nieudaczników, którym w życiu nie powodzi się najlepiej. Trudno uwierzyć, że „Karuzela Głupców” była komiksowym debiutem i powstawała w formie pasków. Lutes na kartach „Jar of Fools” pokazuje, że ma zadatki na komiksiarza naprawdę wielkiego formatu i w „Berlinie” całkowicie to potwierdza.



Rozczarowanie roku – ostatni akt „Kaznodziei”. Im bardziej seria Gartha Ennisa i Steve`a Dillona zbliżała się ku końcowi, tym bardziej obniżał się jej poziom, by w „Alamo” sięgnąć dna. Być może trochę przesadzam, ale nie ulega wątpliwości, że ostatni tom „Kaznodziei” zdecydowanie odstaje do reszty, całkiem skądinąd niezłej, serii. Zupełnie odwrotnie niż w przypadku „Sandmana”, który pod koniec zaliczył tendencję zwyżkową, a Neil Gaiman umiał bardzo sprawnie spleść w wielkim finale wszystkie wątki, co kompletnie nie wyszło Ennisowi. Jasne, można było spodziewać się happy endu w westernowym stylu, ale scenarzysta przesadził z lukrem. Radosne, wesołe i pełne przebaczenia „Alamo” zupełnie nie pasuje klimatem do ponurych i szarych poprzednich części.

Jest dalej dobrze – „Przebiegle dochodzenie Ottona i Watsona#2: Romantyzm”. Wobec tak znakomitej części pierwszej, jaką była „Esencja”, istnieje duże prawdopodobieństwo, że drugi tom może wypaść blado. I tak właśnie było w przypadku „Romantyzmu”, który nie jest absolutnie komiksem złym, jest „tylko” pracą dobrą, która w zestawieniu z pracą znakomitą, wygląda na słabszą niż jest w rzeczywistości. Nie można mieć absolutnie żadnych zastrzeżeń do oprawy wizualnej, bo Gawronkiewicz zaprezentował się na swoim, znakomitym, poziompe – „Romantyzm” wygląda po prostu przepięknie. Trochę gorzej jest ze scenariuszem, który miał chyba nawet większy potencjał niż „Esencja”. Dyskurs Grzegorza Janusza z romantyczną tradycją ogranicza się jedynie do zgrabnego dowcipu i trochę naiwnego uwielbienia dla literatury. Tylko tyle, albo aż tyle.

Znakomity debiut – „Śmiercionośni” (Łukasz Ryłko, Kultura Gniewu, PL). Czytając „Śmiercionośnych” trudno uwierzyć, że album napisał i narysował debiutant. Łukasz Ryłko to artysta komiksowy pełną gębą, który posiada własny, unikalny styl i któremu nie można zarzucić żadnych warsztatowych braków. Opowiada po trosze zabawną, a miejscami melancholijną historią pozbawioną słów, która można skojarzyć z dokonaniami Thomasa Otta. Nie pozostaje nic innego, jak tylko cmokać nad wyrafinowaną kompozycją czy świetną kreską „Śmiercionośnych” i oczekiwać na kolejny tom.



Międzynarodowy Festiwal Komiksu w Łodzi staje się pełnoletni. Tak się złożyło, że na osiemnastą z rzędu emefkę przypadły liczne jubileusze. Oprócz uzyskania wspomnianej pełnoletności przez najstarszy konwent w Polsce, w Łodzi przypadły inne okazje do wypicia szampana. Grzegorz Rosiński i Jean Van Hamme celebrowali 30. rocznicę pracy nad „Thorgalem”, który uczczono retrospektywną wystawą Mistrza. 50 urodziny obchodził natomiast „Tytus, Romek i A`Tomek” wraz ze swoim autorem, Henrykiem Chmielewskim, znanym lepiej jako Papcio Chmiel.





Komiks na wystawie. Rok 2007 obfitował w komiksowe wystawy. Oprócz tradycyjnych galerii przygotowywanych przy okazji MFKi, dostaliśmy retrospektywę Rosińskiego i hołd polskich rysowników dla Tytusa. W Fabryce Sztuki w Łodzi z okazji premiery drugiej „Plasteliny” swój wernisaż zaliczył Krzysztof Ostrowski, w poznańskiej klubokawiarni Meskal komiksową sztukę Europy Środkowej prezentowała Centrala w cyklu kilku prezentacji. W Starym Browarze zobaczyliśmy „Fashion Fiction”, wystawę twórczości mistrzów europejskiego komiksu (Bilala, Moebiusa, Morvana, Boucheta), w Galerii Szarej w ramach „Komiksowego Schizzzu” mogliśmy oglądać pracę między innymi Turka, Zdanowicza czy Pastuszki, w Białej Podlaskiej wystawiono Kiełbusa. Do tego dochodzi jeszcze Komiksowa Łódz, transGranica, komiks powstańczy w Muzeum Powstania Warszawskiego, Szwacarzy w Wejherowie i wszystkie te wystawy, o których zapomniałem wspomnieć.