#825 - Uzumaki

Komiksowi nie jest łatwo straszyć swojego czytelnika. W przeciwieństwie do literatury, odwołującej się wyobraźni swojego odbiorcy, subtelnie manipulującej lękiem, jest zbyt dosłowny. Film z kolei oddziałuje organoleptyczne, umiejętnie dobraną muzykę i odpowiednim montażem można świetnie zbudować napięcie – komiksowi brakuje dynamizmu tego rodzaju, ma mniej środków wyrazu. Nigdy nie będzie również tak efektowny i efektowny w przerażaniu, jak gry video, które dzięki maksymalnemu uosobieniu się odbiorczy z bohaterem i niemal nieograniczonymi możliwościami technicznymi stwarzają nowe możliwości budzenia lęku.

Komiks spętany jest mocno swoją konwencjonalności, wynikającą z jego formy. To poniekąd druga strona medalu tego, że często ubrani w kolorowe stroje superherosi wyglądają tak kiczowato i idiotycznie na kinowym ekranie, a w komiksie, wzięci w pewien nawias, są do przełknięcia. Nie znaczy to jednak, że komiksowy horror, pozbawiony książkowej sugestywności i audiowizualnej potęgi kina, nie jest możliwy. Świetnie udaje się to Andreasowi, udało się to Neilowi Gaimanowi we fragmentach "Sandmana", Maxowi Anderssonowi w "Pixy", a pamiętny "Alinoe" pewnie niejednemu czytelnikowi "Thorgala" wciąż śni się po nocach. Trzeba jednak nie lada talentu, żeby z dostępnych środków wykrzesać grozę. A takim skarbem dysponuje Junji Ito.

Nigdy nie spodziewałem się, że opowieść graficzna może być naprawdę straszna, dopóki nie przeczytałem "Uzumaki" pióra jednego z mistrzów japońskiej grozy. Opowieść o dziwnych wydarzeniach mających miejsce w Kurouzu, małym miasteczku ma słuszną ilość stron (ponad 600), więc Ito ma dużo czasu na budowanie odpowiedniej atmosfery. A robi to z zegarmistrzowską wprawą, najpierw tworząc obraz prowincjonalnego życia, przedstawiając głównych bohaterów – uczęszczającą do liceum Kirie Goshimę i jej kolegę Shuichiego. Oboje znajdą się w centrum rodzącego się obłędu spirali, które powoli zacznie ogarniać całe Kurouzu…

W przeciwieństwie do innych horrorów rodem z Nipponu, Junji Ito prawie w ogóle nie korzysta z bogatego inwentarza japońskiej tradycji. Przewodni wątek i sam motyw spirali to rzecz bardzo uniwersalna, a historia przedstawiona w mandze mogło równie dobrze wydarzyć się w miasteczku leżącym na południu USA albo na deszczowych Wyspach. Co więcej, wydaje mi się, że najbardziej trafnymi skojarzeniami z "Uzumaki" są na wskroś wschodnie tradycje Stephena Kinga i H.P. Lovecrafta. Podobnie, jak amerykański król powieściowej grozy, Ito potrafi po mistrzowsku oddać ludzkie zachowanie w obliczu niesamowitego zagrożenia. Dzięki wiarygodnym sylwetkom Kirie i Shuichiego czytelnik zaczyna identyfikować się z głównymi bohaterami widząc, że w podobnych sytuacjach sam postąpiłby podobnie. Zabieg utożsamienia odbiorcy z postacią, dla horroru będący podstawą straszenie, w tym przypadku udał się znakomicie. Im bardziej zagłębiałem się w "Spiralę", tym mocniej wierzyłem w świat w niej przedstawiony, wątpiąc przy tym w racjonalność prawdziwiej rzeczywistości. To z kolei wpływ tradycji lovecraftowego dreszczu, który bardzo skutecznie potrafi mnie przestraszyć, pokazując świat, w którym czai się niepojęta, niewyobrażalna w ludzkim umyśle siła, przyprawiająca normalnego człowieka o szaleństwo. Siła, wobec której jestem kompletnie bezsilny, bo nie ma nic gorszego od świadomości, że nic nie da się zrobić.

Za każdym razem, kiedy wydawało mi się, że fabuła jest przeszarżowano, a efekty przesadzone i nie posiadałem się z przekonania, że chwyt z gastropodusami nie przejdzie, a autor tuż przed samym finałem da ciała, Junji Ito płatał mi figla. A jednak, udawało mu się, cholera. Uśmiechał się pod nosem i zdawał się mówić "tak, to jest strach – boisz się, prawda?". Pewnie "Uzumaki" nie każdego przestraszy, ale to z pewnością jeden z najciekawszych komiksów, jaki ukazał się w tym roku, pokazujący jaki wielkie i niewykorzystane pokłady możliwości drzemią w tym medium.