#95 - Retro 2002

10) „Status 7: Breakoff” (Tobiasz Piątkowski i Robert Adler; Egmont; PL)

Zdecydowanie najlepsze wcielenie znakomitego komiksowego tandemu Piątkowski-Adler. „Breakoff” jest żywym dowodem na to, że Polacy potrafią zrobić znakomity komiks tzw. „głównego nurtu”. Komiks to sensacyjny cyberpunk pełną gębą – jest wartka akcja, zawiła intryga, mająca logiczne rozwiązanie, nie braknie również wielkich cycków i wielkich giwer. Rzecz jasna oficerowie Górsky i Butch pojawią się w „Overloadzie”, drugiej, i jak na razie ostatniej, odsłonie „Statusu 7”.

9) „Eden, It's an Endless World!” (Hiroki Endo; Egmont; JAP)

Jedna z moich ulubionych serii komiksowych o japońskim rodowodzie. Nie dajcie się nabrać, że jest to tylko sensacyjny komiks utrzymany w post-apokaliptycznej konwencji, bo „Eden” to coś więcej. Endo (nie mylić z Agatą Nowicką) opowiada historię o odradzaniu się ludzkości i cywilizacji, igrając z europejską tradycją biblijną i celując w obserwacji obyczajowej. Z czasem, dobijając 17. tomiku, serial się trochę rozlezie, jego fabuła odejdzie od wątków poruszanych w pierwszych epizodach, co wcale nie będzie oznaczało, że komiks obniży loty. Niemniej, sam początek sagi Hirokiego Endo przypadł mi do gustu chyba najbardziej.

8) „Sandman #1: Sen sprawiedliwych/Nadzieja w Piekle” (Neil Gaiman, Sam Keith, Mike Dringberg, Malcolm Jones III i Dave McKean; Egmont; USA)

Patrząc na komplet „Sandmana”, stojący równym rządkiem na mojej półce, największą estymą darzę właśnie „Preludia i Nokturny”, które Egmont w pierwszym wydaniu barbarzyńsko podzielił na dwa części. Nie wiem, czy premierowy tom opowieści o Morfeuszu z Nieskończonych rzeczywiście jest najlepszy, czy po prostu zadziałał efekt nowej serii, która zburzyła moje dotychczasowe wyobrażenie o komiksie. Do niego wracam najczęściej i z największą przyjemnością. Według mnie kolejne epizody nigdy nie osiągnęły poziomu „Snu Sprawiedliwych” i „Nadziei w Piekle”, dzięki którym Gaiman wkroczył do ligi moich ulubionych scenarzystów komiksowych. I pewnie by w niej pozostał, gdyby opowiadał tak znakomite historie, jak te z pierwszych zeszytów „Sandmana”, a nie skupiał się na popisach wątpliwej erudycji i niepotrzebnym gmatwaniu fabuły.

7) „Janosik” (Tadeusz Kwiatkowski i Jerzy Skarżyński; Post; PL)

Oto komiks, który ma wielkiego pecha. „Janosik” został wydany pierwotnie w 1973 roku i nigdy nie zdobył takiej popularności, jaką cieszyli się w owym czasie choćby kapitanowie Kloss i Żbik. Dzisiaj, w porównaniu z dosyć topornymi czytadełkami z oficerem MO i asem kontrwywiadu w rolach głównych, historia o góralskim zbójniku prezentuje się bardzo korzystnie. „Janosik” łączy w sobie przygodową fabułę z artystyczną oprawą wizualną. Niesamowicie plastyczne, porywające swoją ekspresją i nowoczesnym kadrowaniem rysunki Jerzego Skarżyńskiego nawet teraz robią spore wrażenie. Wielka szkoda, że dwutomowa reedycja dzieła Kwiatkowskiego i Skarżyńskiego przeszła bez większego echa i pozostaje nieznana szerszemu gronu odbiorców. A „Janosika” warto docenić, bo to jeden nielicznych komiksów, którym możemy i powinniśmy się chwalić w skali Europy.

6) „Sen potwora” (Enki Bilal; Egmont; EU)

Z całego dorobku Enkiego Bilala, publikowanego w Polsce, najbardziej cenię właśnie ten album. „Sen Potwora” jest pierwszą częścią Trylogii Potwora, którą później autor sztucznie i niepotrzebnie wydłużył do Tetralogii. Bilal z tego okresu odchodzi od ścisłej konwencji science-fiction, znanej z Trylogii Nikopola, i kieruje się w inną stronę. Wątki autobiograficzne, zmieszane ze wspomnianym sci-fi i doprawione szczyptą ponurej futurologii, stają się punktem wyjścia do refleksji nad ulubionym przeze mnie, bardzo kunderowskim, zagadnieniem pamięci, ale także nad nowoczesną sztuką i wartością historii. Towarzyszą temu eksperymenty z oprawą wizualną, autor odchodzi od tradycyjnie pojmowanej komiksowej grafiki i efektownie flirtuje z malarstwem. „Sen Potwora” zapowiadał komiksową sagę co najmniej na poziomie poprzedniej trylogii, jednak kolejne tomy były tylko bełkotliwym, tanim popisem graficznej maniery Bilala osuwającego się w coraz większy bezsens. Szkoda.

5) „Usagi Yojimbo #9: Daisho” (Stan Sakai; Egmont; USA)

To chyba pierwszy tomik z długouchym samurajem, który wpadł w moje ręce i początek wspaniałej przygody, która trwa do dzisiaj. Stan Sakai opowiada prostą i poruszając historię, sławiącą „kult prostych wartości”, jak to zgrabnie ujął Śledziu w swojej produktowej recenzji. Pozbawiony tytułowego daisho, czyli kompletu swoich mieczy, Usagi Yojimbo, były samuraj na służbie u pana Mifune, rusza w pościg za złodziejem „duszy samuraja”. Komiksów będących apoteozą takich niemodnych cnót jak honor, pracowitość, szlachetność czy wierność wobec zasad, które się wyznaje, już się chyba nie robi.

4) „Mikropolis tom 2: Moherowe sny” (Dennis Wojda i Krzysztof Gawronkiewicz; Mandragora; PL)

Jeden z najbardziej wartościowych współczesnych komiksów polskich. Na drugi tom serii składają się tym razem trochę dłuższe fabuły, w tym świetne „Krzesło w Piekle”, nagrodzone łódzką Grand Prix w 2001 roku i „Golenie wieczorową porą”, które otrzymało laur publiczności na MFK w 2002 roku. Oprócz tego, „Mikropolis” było nominowane do Nagrody Pegaza w kategorii wydarzanie artystycznego roku. I nie ma się co dziwić, że doceniono gęste i poetyckie historie, w których eleganckie i perfekcyjne rysunki Gawronkiewicza idealnie współgrają z finezyjnymi scenariuszami Wojdy. Tytuł został ostatnio wznowiony przez wydawnictwo Egmont.

3) „100 naboi# 1: Pierwszy strzał, ostatnie ostrzeżenie” (Brian Azzarello i Eduardo Risso; Mandragora; USA)

Premierowy album jednej z najlepszych serii, jaki pojawiły się na naszym rynku. W „Pierwszym strzale, ostatnim ostrzeżeniu” znajdziemy wszystko, co w „100 Nabojach” najlepsze – świetny, sensacyjny scenariusz, znakomite dialogi, pełnokrwiste postacie i zapowiedz intrygi, o której będą traktowały kolejne albumy. Przyznam, że choć przewodni wątek spisku, minutemanów i Trustu jakkolwiek jest interesujący, o wiele bardziej w komiksie Azzarello i Risso pociągają mnie te krótkie moralitety o ludziach, którzy otrzymawszy czarną aktówkę od Agenta Graves`a, dostają swoją drugą szansę. Azzarello, posługując się kryminalną konwencją, snuje swoją opowieść o ludzkim heroizmie, żądzy władzy, odkupieniu grzechów, miłości i nienawiści, a Risso to wszystko znakomicie ilustruje.

2) „Miasto Grzechu” (Frank Miller; Egmont; USA)

Pierwsza i jedna z najlepszych, jeśli nie najlepsza, opowieść z „Miasta Grzechu”. „Trudne pożegnanie” powala graficznym wykorzystaniem komiksowego medium i sposobem budowania opowieści. Czarno-białe, pozbawione półtonów, ekspresyjne i wyrafinowane rysunki doskonale komponują się z dosyć prostą, by nie powiedzieć banalną, historią, która jest fuzją konwencji noir i tradycji super-hero z… baśnią. Po kimże jest Marv, jeśli nie niezniszczalnym księciem z bajki, ubranym w prochowiec? I pod pewnymi względami przeestetyzowana i brutalne aż do przesady „Sin City” opowiada o tym samym, co elegancki i cenzuralny „Usagi Yojimbo”. O niemodnych wartościach, którym Marv pozostał wierny aż do samego końca.

1) „Batman: Powrót Mrocznego Rycerza” (Frank Miller; Egmont; USA)

Klasyk amerykańskiego komiksu, który wciąż robi duże wrażenie, mimo że od premiery oryginału minęło ponad 20 lat. Frank Miller, nie chcąc być starszym od swojego ukochanego bohatera z dzieciństwa, postanowił pokazać jak mogłaby wyglądać przyszłość Batmana. Przy okazji dokonał kilku mniejszych i większych komiksowych rewolucji z zdekonstruowaniem mitu super-bohatera na czele. Dla mnie „Powrót Mrocznego Rycerza” to opus magnum Millera, najbardziej złożone, wielowarstwowe, dopracowane i wciągające dzieło, jakie wyszło spod jego ręki. Pełne sugestywnej atmosfery nowej Zimnej Wojny, absolutnie genialne formalnie, pełne zapadających w pamięć scen, które weszły do kanonu opowieści z Mrocznym Rycerzem, pełne trafnych obserwacji, które składają się na ponurą analizę społeczeństwa amerykańskiego nie tylko XX wieku. I o ile „Strażników” czyta się wolniej, niektórym może zdarzyć się przy nich zdrzemnąć (o niegodni!), tak naładowane akcją „DKR” czyta się jednym tchem.

A co ciekawego wydarzyło się w 2002, co zapamiętałem z tamtego roku?

„Thorgal: Królestwo pod piaskiem” – wraz z 26. epizodem seria Jeana Van Hamme`a i Grzegorza Rosińskiego, która regularnie obniżała loty, sięgnęła dna absolutnego. To zdecydowanie najsłabszy, patrząc z dzisiejszej perspektywy, tom przygód kruczowłosego wikinga. To również koniec pewnej epoki, kiedy odliczało się dni do polskiej premiery każdego nowego albumu „Thorgala” i czekało się na niego z wypiekami na twarzy, nie zwracając uwagi, że od pewnego czasu „nowe” przygody nie dorównywały tym starszym, które tak dobrze pamiętamy z dzieciństwa. Wraz z „Królestwem pod piaskiem” coś we mnie pękło. Thorgalowi już nigdy nie udało się odzyskać mojego zaufania i był jednym z wielu komiksów na rynku, na który reagowałem z obojętnością.

Inwazja komiksów z uniwersum „Gwiezdnych Wojen” – na początku XXI wieku aż dwa wydawnictwa próbowały ugrać coś przy okazji premiery „Ataku Klonów” i sprowadzić komiksy z odległej galaktyki do Polski. Egmont, który przejechał się dwa lata wcześniej na gwiezdno-wojennym magazynie komiksowym, zgodnie z rynkowym trendem, zainwestował w albumy. Do wydanych rok wcześniej opowieści o Sithach dołączyło „Karmazynowe Imperium” i „Karmazynowe Imperium II”, które okazały się ostatnimi tytułami ze stajni Lucasa wydanymi z logo KŚK. Pałeczkę, a może raczej miecz świetlny, po Egmoncie przejął Amber, który dysponuje również licencją na książki spod znaku „Star Wars”. Oprócz spin-offów Drugiego Epizodu („Darth Maul”, „Zam Wesell”, „Jango Fett”) opublikowali również całkiem niezłą komiksową adaptację „Trylogii Thrawna” („Dziedzic Imperium”, „Ciemna Strona Mocy” i „Ostatni Rozkaz”). Niestety, warszawski edytor, nie mają większego rozeznania w rynku, przegiął z cenami, które nawet dziś nie byłyby do zaakceptowania. Każąc płacić 23 złotych na 52 strony amerykańskiego zeszytu w twardej oprawie, komiksowy oddział Amberu zbyt długo nie pociągnął, choć i pózniej, w 2004 roku wciąż próbował przebić się z komiksami ze świata „Gwiezdnych Wojen”.

Największa wpadka – skład „Fragtastycznej podróży”. Fun-Media, czyli niegdysiejszy hegemon polskiego rynku komiksowego TM-Semic, pomyliło się przy składaniu „Fragtastycznej podróży”, skądinąd całkiem średniej przygody Lobo. Z tego, co mi wiadomo cały nakład został wydrukowany z niewłaściwym układem poszczególnych rozdziałów i czytelnik miał dodatkową zabawę ustalając ich prawidłową kolejność.

Tragiczne wydarzenie i człowiek, o którym warto pamiętać – w niedzielę, 28 kwietnia 2002 roku życie odebrał sobie Tomek Krasnowolski, komiksiarz i publicysta. Jeden z współzałożycieli komiksowych magazynów „KKK” i „Cyrkielnia”, związany z lożą krakowską, czyli tak zwanym Krakowskim Klubem Komiksu.

Moda na wznowienia, albo PRL-u czar – wraz ze znakomitą komiksową koniunkturą utrzymująca się na naszym rynku na początku XXI wieku, wielu wydawców postanowiło przypomnieć starszym czytelnikom ich bohaterów z lat dzieciństwa. I tak Muza S.A. wystartowała z reedycją przygód bohaterów Polski Ludowej, „Kapitana Klosa” i „Kapitan Żbika”, krakowski Post wznowił znakomitego „Janosika”, Egmont ruszył z serią Klasyki Polskiego Komiksu, w ramach której ukazał się „Funky Koval, „Przygody Kleksa”, „Orient-Man Forever” i „Księgę Zero” z Tytusem, Romkiem i A`Tomkiem.

Wzlot i upadek „P Luxa” – z jednej strony pojawienie się drugiego komiksowego periodyku tworzonego przez twórców związanych z „Produktem” to niezwykły sukces i wydarzenie bez precedensu na skalę polskiego ryneczku – o ile dobrze sobie przypomina żaden magazyn komiksowy nie doczekał się własnego odprysku, a z drugiej – to porażka. „P Lux” pojawił się bowiem zamiast premierowych serii komiksowych produktywnych autorów i taki „Parish” Śledzia zamiast samodzielnie uderzyć do kiosków i saloników prasowych, pojawił się w towarzystwie komiksów Chmielewskiego, Janickiego, Ciszaka i Myszkowskiego. I z jednej strony szkoda, że skończyło się tylko na dwóch numerach, a z drugiej chyba dobrze wyszło, że ekipa ze Studia Bonin skoncentrowała wszystkie siły na „Produkcie”.